Laatste nieuws
VERWAARLOOSD DORDTS ERGOED, KOMT HET GOED?
WAAR STAAN WE NU, HOE GAAN WE VERDER?
INLEIDING
In april 2024 heeft de Werkgroep Verwaarloosd Erfgoed Dordrecht - een samenwerking van Vereniging Oud-Dordrecht en stichting Historisch Platform Dordrecht – mede op basis van door externen aangedragen ‘nominaties’ een Top12 uitgebracht van in de ogen van de werkgroep verwaarloosde objecten met erfgoedwaarde op het Eiland van Dordrecht. De lijst heeft tot publiciteit geleid, zowel op papier als via de ether. De lijst was en is bedoeld als stimulans om de onderhoudstoestand van erfgoed te verbeteren en alert te blijven op verminderd onderhoud aan wat ons als erfgoed in de stad dierbaar is en de stad waardevol en aantrekkelijk houdt.
Inmiddels zijn we zes maanden verder en wordt het tijd een eerste balans op te maken over het effect van de Top12 en het perspectief voor de komende tijd. De Werkgroep neemt zich voor ongeveer eens per half jaar de lijst te actualiseren, voortgang (of het ontbreken daarvan) rond ieder van de objecten breed bekend te maken, objecten expliciet van de lijst te schrappen (bijvoorbeeld omdat restauratie heeft plaatsgevonden) en eventueel nieuwe aanmeldingen die in de tussentijd bij de werkgroep zijn aangedragen aan de lijst toe te voegen. Dit is de eerste ‘voortgangsrapportage’.
OVERWEGINGEN
Wij herhalen uitdrukkelijk dat we er van overtuigd zijn dat de meeste eigenaren van wat wij hebben aangemerkt als Verwaarloosd Erfgoed van goede wil zijn en zelf ook zien dat er aan die objecten iets moet gebeuren. Er is echter best vaak sprake van overmacht of onmacht. Dan is het zaak te kijken of er andere wegen naar Rome leiden dan de weg van verdere verwaarlozing.
Daarnaast wil de werkgroep de lijst dynamisch houden: hopelijk kunnen objecten zo snel mogelijk van de lijst verwijderd worden omdat het goed is gekomen, al zijn we na een half jaar nog nergens zo ver. Dat mochten we ook niet verwachten, molens draaien langzaam, er was en is vaak sprake van langdurige patstellingen die niet zo maar doorbroken kunnen worden, er zijn wel plannen maar die zijn nog niet tot uitvoering gekomen, enzovoorts. We willen de lijst ook dynamisch houden op basis van nieuwe meldingen die nog bij de werkgroep binnen druppelen. Want al het erfgoed is permanent aan slijtage onderhevig, al het erfgoed zal onderhouden moeten worden en als dat niet gebeurt dreigt (nieuwe) verwaarlozing en/of verwezing/onderbenutting. We mikken op een zich vernieuwende lijst van maximaal 15 objecten, liefst minder. Bij het opnemen van nieuwe objecten blijven we de criteria voor opname hanteren die we in april hebben opgesteld en die in bijlage bij deze tussenrapportage opnieuw gevoegd zijn.
Bij ons rapport gaven we al aan dat er voor ons als werkgroep geen hiërarchische volgorde in de twaalf objecten is. Daarom beginnen we deze voortgangsrapportage in de omgekeerde volgorde: eerst de objecten in het Buitengebied, dan die in stad.
TOP 4 IN HET BUITENGEBIED
Er is gelukkig meer aandacht voor de objecten in het Buitengebied dan wij hadden verwacht. Dat heeft ons er ook toe gebracht een folder uit te brengen waarop een fietstocht staat aangegeven langs alle vijf verwaarloosde objecten. Deze folder hebben we ruim beschikbaar gesteld en is op allerlei plekken in de stad te vinden. De folder is als bijlage bijgevoegd.
Verhoefslagpaal (Wieldrechtse) Zeedijk
Verhoefslagpaal nr 104 die in onze rapportage als ‘pars pro toto’ fungeerde voor de hele (overgebleven) rij van 27 dergelijke palen langs de (Wieldrechtse) Zeedijk staat inmiddels weer fier op zijn plaats. Stonden ze er maar allemaal zo goed bij als deze (paal 120)!
De gemeente Dordrecht heeft inmiddels de hele rij als bijzonder erfgoedobject met cultuurhistorische waarde erkend en opgenomen in het Omgevingsplan nieuwe stijl, onderdeel Erfgoed. De palen hadden dus nog geen beschermde status, nu wel. Dat is vooruitgang!
Wat we echter nog niet zeker weten is, of de palen ook daadwerkelijk verhoefslagpalen zijn of ‘alleen maar’ hectometerpalen van het toenmalige waterschap Dordtse Dijkring of een rechtsvoorganger. Een uitvraag bij de Nederlandse Vereniging Water Heritage heeft ons inhoudelijk wel verder geholpen, maar nog geen sluitende conclusie mogelijk gemaakt wat de palen zijn. Daar gaan we komende tijd in de archieven mee aan de slag.
Herdenkingsmonumenten voor Polder De Biesbosch
Echte restauratie van de 2 herdenkingsmonumenten voor de inpoldering van Polder De Biesbosch heeft nog niet plaatsgevonden, maar de gemeente heeft ze wel schoon en een beetje leesbaar gemaakt. Onderzocht kan nog worden of beide monumenten met een looppad bereikbaar kunnen worden en eventueel een bord met toelichting kan worden geplaatst. De gemeente overweegt dat alsnog te doen. Daarnaast denkt de gemeente nog wat bescherming aan te brengen (een verharde ‘spiegel’) zodat de paaltjes minder makkelijk overwoekerd of door maaien verder beschadigd raken. We verwachten niet dat de oudste paal in oude luister (dus met bovenstuk, zie foto links) hersteld zal worden. Maar er is dus vooruitgang!
Hopelijk kunnen we in de volgende voortgangsrapportage melden dat er nog meer gebeurd is: opnieuw inbeitelen van de tekst en de datum. In die zachte steen wel een uitdaging!
Zuidplaatje, Schotbalkensluis
Helaas staat deze bevloeiingssluis er nog even slecht bij. Het blijkt moeilijk met de eigenaar in contact te komen. Het waterschap Hollandse Delta wil wel samen met ons kijken wat er aan restauratieactiviteiten mogelijk is, maar heeft daar vooralsnog geen budget voor. Bovendien zal de eigenaar daar aan mee moeten willen werken. Onduidelijk is nog of een eerder door de provincie toegekende subsidie voor herstel (Erfgoedlijnen) nog beschikbaar is. Wij blijven met alle betrokken partijen (niet alleen waterschap en eigenaar, maar zeker ook de gemeente) over deze sluis in gesprek en bekijken of de verwaarlozing gestopt kan worden.
Haniasluis
De Haniasluis werkt kennelijk als een soort icoon en lakmoesproef voor het aanpakken van het verwaarloosde erfgoed in het buitengebied. Het waterschap Hollandse Delta heeft toevallig recent een medewerker aangesteld voor het erfgoed in zijn beheergebied. Die heeft er meteen werk van gemaakt en de Monumentenwacht Zuid-Holland ingeschakeld voor een analyse van de onderhoudstoestand van de sluis. Daaruit bleek dat er veel schade en verval is, maar dat veel ook nog in redelijke staat verkeert. Op basis van dit vooronderzoek heeft het waterschap een projectvoorstel voor co-financiering ingediend bij de Erfgoedtafel Water-driehoek van de provincie Zuid-Holland voor een haalbaarheidsstudie. Het subsidieverzoek is inmiddels gehonoreerd! Het is bovendien hoe dan ook goed nieuws dat het waterschap zich (mede)verantwoordelijk voelt voor het instandhouden van de sluis. Het waterschap heeft ook contact gekregen met de eigenaar van het object en die wil ook meedenken over het in goede staat brengen van de sluis; de subsidie zal daar zeker bij helpen. Dat is allemaal vooruitgang!
TOP 8 IN HISTORISCH CENTRUM EN INDUSTRIEEL ERFGOED
Nieuw Krispijn Oost
Bij de vaststelling van het onderdeel Erfgoed van het Omgevingsplan nieuwe stijl (onder het gezag van de Omgevingswet 2024) hebben Augustijnenhof (stichting Illustre Dordracum), Vereniging Oud-Dordrecht en stichting Historisch Platform Dordrecht ingesproken en bepleit het oude gedeelte van Nieuw-Krispijn aan te wijzen als beschermd stadsgezicht. Dat is helaas niet gelukt, de wethouder hield aanwijzing af met als argument dat de gemeente de mensen niet heeft om daar concreet iets mee te doen. Dit tot grote teleurstelling van de beheerder van de site KrisisinKrispijn.nl, maar natuurlijk ook van de werkgroep! We blijven proberen wegen te vinden om het wijkje alsnog een betere bescherming te bieden, te meer daar hier waarschijnlijk niet alleen een erfgoedprobleem speelt, maar ook funderingsproblematiek. We letten daarbij op aanvragen voor verbouwingen die tot historisch niet verantwoorde aanpassingen leiden. Wordt vervolgd en we vergeten Nieuw Krispijn niet!
Wijnstraat 56
De projectontwikkelaar die op deze plek (met behoud van de monumentale straatzijde) een nogal kolossaal nieuw achterpand wilde neerzetten, een plan waartegen veel verzet was, heeft zijn knopen geteld en alsnog van dat verbouwingsplan afgezien. Die ontwikkelaar heeft het hele complex vervolgens aan een particulier verkocht die ons kort na de publicatie van ons rapport vol trots wist te vertellen dat hij het monument mooi wil restaureren om er ook zelf in te gaan wonen, inclusief (gedeeltelijk) herstel van de tuin op de plek waar nu nog de bouwvallige rest van een moskee staat. Dat vinden wij een puik plan en dat ondersteunen wij ten volle! De verbouwingsvergunning is nog niet aangevraagd en dus is de restauratie nog niet begonnen, maar dit is echt een positieve opsteker. Dat is vooruitgang!
Werf van Spaan 1
De gemeente heeft voor zover ons bekend nog steeds geen besluit genomen over wat te doen met de Biesboschhal. Gelukkig is er geen acuut gevaar voor deze voormalige machinefabriek van de werf, de gemeente onderhoudt het pand naar behoren. Maar de onderbenutting begint nu wel hinderlijk te worden in het licht van de vele culturele en sociale initiatieven die hier heel graag een plek(je) in gebruik zouden willen nemen. Wij blijven er op aandringen dat er binnenkort een positief besluit over de hal wordt genomen, want de planning is voor ons onduidelijk. Helaas geen voortgang te melden dus.
PM: betrokkenheid COUP?
Voorstraat 142-144
Tot ons genoegen konden we vrij snel na het uitbrengen van ons rapport constateren dat de panden verkocht zijn. Er is nog geen contact geweest tussen de nieuwe eigenaar en de gemeente, concrete plannen zijn dus niet bekend, maar bij een interne inspectie is gebleken dat het pand wind- en waterdicht is. Als er al monumentale bouwelementen verdwenen zijn is dat niet gebeurd in de tijd dat de vorige eigenaar de panden beheerde (dus waarschijnlijk daarvoor), maar verdwenen zijn ze. Tegelijk willen we de nieuwe eigenaar graag de tijd en de ruimte laten om er iets moois van te maken. Woningen ligt in deze straat nog steeds het meest voor de hand; we pleiten daarbij ook op deze plek te zorgen voor een divers woningaanbod.
Van Baerleplantsoen 26 (Oranjerie)
Zoals in ons rapport al vermeld heeft de gemeenteraad krediet verstrekt om het gebouw te verplaatsen naar de plek van de kas achter het Duurzaamheidscentrum Weizigt. Dat is hoopvol, maar het moet nog wel gebeuren; wij hebben vernomen dat de gemeente er mee aan de slag kan zodra er een contract is getekend met Woonbron, maar wat dat tegenhoudt of vertraagd is onduidelijk; de Rijksdienst Cultureel Erfgoed is betrokken. We leggen contact tussen Woonbron en de gemeente om te zien wat er nodig is om een en ander te versnellen. Ondertussen houden wij ons hart vast of het krakkemikkige restant van wat ooit aldaar in volle glorie stond lang genoeg overeind blijft zonder in te storten, want als dat gebeurt hoeft de verplaatsing niet meer. Het huidige karkas zal steen voor steen uit elkaar gehaald moeten worden en op de nieuwe plaats weer opgebouwd. We duimen voor het spoedige begin van de operatie, het geld is de barrière niet meer. Hoe dan ook: er is vooruitgang!
Hoek Slikveld - Suikerstraat
Het voormalige Diaconessenziekenhuis staat er nog net zo verwaarloosd bij als in april. We leggen contact met Woonbron, er ligt een plan voor herontwikkeling tot woon-/ zorgeenheden, we onderzoeken wat nodig is om tot voortgang te komen. Ook hier dreigen partijen op elkaar te zitten wachten.
Grotekerksbuurt 16
Dramatisch waren de ontwikkelingen dezer maanden rond de ‘Phil’, het voormalige gebouw van het Dordrechts Philharmonisch Orkest. Het stond (en staat!) al sinds 1998 leeg, het pand ging zo leek het van hand tot hand zonder dat er iets mee gebeurde. Tot het onvermijdelijke gebeurde: een deel van de achterkant van het pand stortte in de Voorstraatshaven. Daarbij leek het risico zelfs reëel dat nog meer in zou storten. De Omgevingsdienst heeft ingegrepen, varen in de Voorstraatshaven werd stilgelegd, uitgerekend in het voor de rondvaarders meest interessante deel van het jaar (half juni - begin augustus), er werden stempels in het gebouw geplaatst om het acute instortingsgevaar af te wenden en pas na weken vonden de inspecteurs namens de gemeente dat het weer veilig genoeg was om scheepvaart toe te staan.
Met die voorlopige maatregelen is het acute gevaar dan wel geweken, maar daarmee is het structurele probleem van het pand - gebrek aan onderhoud, gebrek aan een plan om het weer bruikbaar te maken - niet opgelost. Naar verluidt is de huidige, nog vrij nieuwe eigenaar van goede wil, en dat blijkt ook wel uit de genomen maatregelen. Maar goede wil lijkt nu niet meer genoeg: er zullen structurele ingrepen nodig zijn om dit iconische 18e-eeuwse pand voor de toekomst veilig te stellen. Ook hier geldt dat functiewijziging naar woningen van diverse prijsklassen onze voorkeur zou hebben. Inzet van restauratiefondsen zou voor dit pand niet meer dan logisch zijn. Wij roepen de eigenaar en de gemeente op samen te bezien wat nodig is en wat haalbaar. Het pand verdient het eindelijk weer nuttig gebruikt, liefst bewoond te worden. De snelle ingreep om instorting te voorkomen zijn een bemoedigend signaal en vormen hopelijk de aanzet tot spoedige, werkbare en uitvoerbare plannen!
Buiten Kalkhaven 40
Het welbekende Teerlink-pand. Helaas moeten we ook hier constateren dat er de afgelopen zes maanden geen ons bekende of merkbare wijzigingen zijn opgetreden, noch in de opstelling van de ontwikkelaar/eigenaar, noch in die van de gemeente. Er ligt een plan voor woningen, onduidelijk is of er ook daadwerkelijk ontwikkeld zal gaan worden. Het pand is wind- en waterdicht gemaakt, maar de belevingswaarde is laag. Het begint wel erg op een soap te lijken. Al lange tijd is dit een doorn in het oog van omwonenden en bezoekers. Hopelijk zien we binnenkort een mooie ontwikkeling op deze prominente locatie. Het pand èn de stad verdienen het!
Nieuwe meldingen
Naast deze eerder door ons benoemde verwaarloosde erfgoedmonumenten bereiken ons nieuwe aanmeldingen die vanaf deze voortgangsrapportage op onze nominatielijst staan. We gaan nader onderzoeken of deze een plek verdienen op de verwaarloosd erfgoedlijst.
Muur van de voormalige HTS aan de Oranjelaan
We kregen een melding van de geleidelijke teloorgang van het enige restant van de Hogere Technische School aan de Oranjelaan. De majolica-afbeeldingen van vakken die aan deze school werden gedoceerd vervagen en worden door spelende kinderen beschadigd. We zouden het zeer spijtig vinden als deze laatste herinnering aan deze roemruchte, maar helaas voormalige school zouden oplossen in de mist van de geschiedenis. We gaan contact leggen met de eigenaar, de Hogeschool Rotterdam, rechtsopvolger van de HTS.
Vissersdijk 69
Vissersdijk 69 is een voormalige schuur met oude ornamenten die er sterk verwaarloosd bij staat. Het pand heeft geen beschermde status, het is zelfs geen gemeentelijk monument. Het is een van de weinige oude panden binnen de bebouwde kom, maar buiten Binnenstad/Schil. Het staat op de oudste bedijking van het Eiland van Dordrecht: de Vissersdijk als onderdeel van de ring die doorloopt via Koedijk, Krommedijk, Groenedijk en Noordendijk. Ook die dijk is ons erfgoed! De Vissersdijk kent andere gemeentelijke monumenten die er uitstekend bij staan, maar dit is geen gezicht en een smet op een gezellig en aantrekkelijk buurtje. De gemeente zoekt uit of dit pand bij een eerdere erfgoedinventarisatie van de toenmalige gemeente Dubbeldam al beoordeeld is.
De oude graven op de Essenhof
We kregen al eerder het signaal dat het oudste deel van de begraafplaats Essenhof achterstallig onderhoud kent. De graven behoren bij het gemeentelijk monument Essenhof. Die aanwijzing betreft natuurlijk de prachtige boomrijke aankleding en omgeving, maar qua graven vooral het oudste deel. De graven dreigen deels overwoekerd te raken en dat komt de kwaliteit van de grafstenen en kapelletjes niet ten goede. Wij realiseren ons heel goed dat graven familiaal eigendom zijn, maar niet alle families zullen (nog) in staat zijn de omgeving van een graf goed te onderhouden. Daar moeten we samen een oplossing voor verzinnen! De gemeente onderzoekt of de architectuurhistorische inventarisatie die opgesteld is gedeeld kan worden en leggen verbinding met de nieuwe directie van de Essenhof om te zien of hier met vrijwilligers tot een beter beheer gekomen kan worden.
Voorstraat 241-245
Deze panden werden eerder bij ons gemeld. Ze verkeerden toen al in een belabberde staat en stonden (en staan) al enige tijd leeg. Sinds er kennelijk een nieuwe eigenaar is zijn de voormalige winkelruimtes opgeruimd en hebben er steigers tegen de gevel gestaan, maar het hoofdprobleem: lekkende dakgoten (en waarschijnlijk ook daken) is nog niet opgelost. De winkeliers in de omgeving hebben er tijdelijk wat verhullende plantenbakken voor geplaatst, die zijn ook weer weg. Waardoor de slechte staat van onderhoud weer vol in het gezicht staat van de bezoekers van de binnenstad en de Augustijnenkerk, in het kernwinkelgebied. Naar verluidt is er gesprek gaande over de haalbaarheid van een verbouwing en de eis dat de winkels in dit deel van de Voorstraat winkels blijven, waardoor op de begane grond niet gewoond kan worden. Gezien de steiger wordt nu een deel aangepakt, maar daar lijkt het bij te blijven. Hoe nu verder?
BIJLAGE (uit rapport Top12 Verwaarloosd Erfgoed Dordrecht van april 2024):
CRITERIA VOOR HET BEPALEN VAN WAT ‘VERWAARLOOSD’ IS
Het blijkt niet zo moeilijk uit de stad suggesties te krijgen welke objecten zijn aan te merken als ‘verwaarloosd erfgoed’. De werkgroep heeft meer dan 50 objecten genomineerd gekregen uit allerlei hoeken in de stad: omwonenden, erfgoedspecialisten, betrokken inwoners. Om tot een eerste selectie te komen heeft de werkgroep zich gebogen over beoordelingscriteria. We komen tot de volgende toetspunten:
1. Het moet om erfgoed gaan. Verwaarloosde andere objecten komen niet in aanmerking, hoeveel reden er ook zou zijn daar óók iets aan te doen;
2. Er moet sprake zijn van ernstige verwaarlozing. Als een object wel een likje verf kan gebruiken is het nog geen verwaarloosd erfgoed;
3. Een object dat beeldbepalend of zelfs iconisch is voor de ruimtelijke kwaliteit van de stad mag hoger scoren dan een pandje ‘achteraf’. Als eventueel herstel substantieel bijdraagt aan de kwaliteit van de stad telt dat zwaar. Ook het aantal nominaties speelt een rol;
4. Soms zijn objecten al zó verwaarloosd dat de kans op herstel te klein is, maar ook is soms reconstructie/herbouw/herstel van het oorspronkelijke object mogelijk en wenselijk;
5. Het kan helpen als herstel ondersteunend zou zijn aan andere speerpunten van de gemeente (bevordering leefbaarheid binnenstad, duurzaamheid, energietransitie, woningnood, armoedebestrijding, enz);
6. Objecten in overheidshanden mogen zwaarder wegen, omdat de overheid altijd meer mogelijkheden tot herstel heeft dan veel particulieren of zelfs ontwikkelaars, omdat die toch altijd de som rond moeten krijgen, wat ook met subsidies niet altijd lukt;
7. Sommige objecten zijn verwaarloosd én verweesd en/of onderbenut: er is extra aandacht nodig om ze te redden. Die scoren dus hoger;
8. Het gaat over objecten in de historische binnenstad of de Schil, maar het buitengebied telt ook, mede omdat daar niet alleen veel verwaarlozing is, maar ook onbekende pareltjes. We nomineren daarom ook meer dan alleen rijks- of gemeentelijke monumenten of beeldbepalende panden, het niet beschermd zijn kan een extra factor voor nominatie zijn;
9. Dordrecht heeft een prachtige historische binnenstad, maar ook een industrieel verleden (19e-20e eeuw). Daar is tegenwoordig meer aandacht voor, maar ook nog veel verval;
10. Wat is het economisch potentieel van een verwaarloosd object, waar liggen kansen op herstel en heeft het dus zin om druk te genereren. Als er handelingsperspectief is voor eigenaren en/of de gemeente / de gemeenschap, bijvoorbeeld in de vorm van subsidies of crowdfunding en bestemmingsplantechnisch helpt dat.
Opnieuw een cursus Bouwhistorie!
Wij willen u graag attent maken op een cursus bouwhistorie - de bouw- en gebruiksgeschiedenis van cultuurhistorisch interessante panden - die het Historisch Platform begin 2025 zal organiseren.
Na de succesvolle eerste cursus Bouwhistorie in 2023 komt er dus een vervolg.
In de cursus, die gegeven zal worden door professionele bouwhistorici, komen de volgende onderwerpen aan de orde:
- Beknopte architectuurhistorie en gebouwentypes
- Materialen (hout en steen e.a.)
- Constructies (hout en steen, kapconstructies, moderne constructies, inwendige constructies en afwerking)
- Interieur
- Documentatie
Dit alles uitgebreid geïllustreerd en toegespitst op Dordtse voorbeelden.
De cursus zal zes achtereenvolgende zaterdagochtenden omvatten en daarna worden afgesloten met een praktijkbijeenkomst in een of meer interessante panden.
Plaats van handeling de Blauwe Kamer van de Bieb Centrum. We starten op 1 februari 2025.
De kosten zullen € 120 bedragen en € 30 voor het bijbehorende boek ‘Inleiding in de bouwhistorie’.
Mocht u geïnteresseerd zijn, dan kunt u zich opgeven bij Frans de Jong, f.dejongso@gmail.com die u ook verdere informatie kan geven. We hebben echter het maximale aantal deelnemers voorlopig bereikt; u komt dan wel op een wachtlijst terecht, er vallen wellicht nog gaten.....
Fietstocht langs verweesde objecten
In het AD van 7 september jl. verscheen het volgende interview met Jaap Goedhart, onze penningmeester en mede-organisator van de 'fietstocht langs verweesde (Dordtse) objecten':
Fietstocht langs verweesde objecten in 'mooie, groene achtertuin van Dordrecht
Wat te doen met overwoekerde monumenten waar amper iemand naar omkijkt? Een clubje liefhebbers probeert met een zojuist gepresenteerde fietsroute langs eeuwenoude, verwaarloosde sluizen en antieke verhoefslagpalen mensen deze bijzondere objecten in het Dordtse buitengebied te laten ontdekken. En wie weet komt er dan wel schot in het opknappen ervan. ,,De laatste restauratie van de Haniasluis dateert van 1925!’’
Als jongen kwam de nu 73-jarige Jaap Goedhart al in het Dordtse natuurgebied Zuidplaatje, gelegen bij polder De Biesbosch en aan de oevers van de Nieuwe Merwede. ,,De schotbalkensluis daar vond ik een geweldig bouwwerk. Het ligt in een dijk en vroeger kon je over die sluis heenlopen en had je een prachtig zicht met aan de ene kant het poldertje Zuidplaatje en aan de andere kant de rivier’’, vertelt Goedhart thuis in Dordrecht in zijn appartement met uitzicht over het Drierivierenpunt.
De schotbalkensluis uit 1907 is een van de vijf ‘verweesde objecten’ in het buitengebied van Dordrecht die is opgenomen in de vrijdag 6 september gepresenteerde fietstocht in Biesbosch langs interessante maar verwaarloosde monumenten. Het is een initiatief van stichting Historisch Platform Dordrecht - waar Goedhart penningmeester van is -, Vereniging Oud-Dordrecht en erfgoedvereniging Heemschut.
De Haniasluis is echt een idylisch plekje. Maar je ziet ook de losse stenen, de overwoekering en het algehele verval. ,,Dat lopen over de planken van die sluis kan nu niet meer’’, gaat de Dordtenaar verder. ,,Dat hout is al lang vergaan. Het is nu een relict, een ruïne.’’ Tot aan de bevloeiingssluis - formeel geen beschermd monument - fietsen kan overigens niet, er zal een minuut of tien gelopen moeten worden.
Folders met de route en uitleg zijn onder meer af te halen bij de VVV aan de Spuiboulevard en de Natuur- en Vogelwacht Biesbosch.
De tocht langs de ‘onbekend en daardoor onbemind materieel erfgoed’ is bedoeld om meer aandacht te genereren voor zowel de objecten als de ‘mooie, groene achtertuin van Dordrecht'. Zo stelt Rinette Reynvaan (71), voorzitter van Vereniging Oud-Dordrecht. ,,We hebben in deze stad eerder dit jaar een Top 12 Verwaarloosd Erfgoed opgesteld. De meeste belangstelling gaat dan uit naar de binnenstadspanden op die lijst, maar daar buiten staan ook objecten in gemeentelijk -, particulier - of waterschapsbezit waarvoor weinig initiatief is is om ze te onderhouden of te restaureren."
Gemeentelijk monument
De fietstocht voert langs nog een sluis, de Haniasluis. Voor dit gemeentelijk monument uit 1799 moeten mensen wel even hun rijwiel parkeren op de hoek van de Zwanenplaatweg en de Zuidbuitenpoldersekade, om vervolgens een klein stukje te lopen. De penningmeester van Historisch Platform Dordrecht zag dit waterkunststukje pas twee jaar geleden voor het eerst. ,,Op een zonnige zondag ben ik ernaartoe gefietst. De Haniasluis is echt een idyllisch plekje. Het is omringd door riet, water en mooie begroeiing. Maar je ziet ook de losse stenen, de overwoekering en het algehele verval. De laatste restauratie dateert van 1925!’’
Jaap Goedhart, penningmeester van stichting Historisch Platform Dordrecht.
De sluis heeft volgens de stichting Historisch Platform Dordrecht cultuurhistorische waarde om te blijven begrijpen hoe waterschappen en boeren vroeger samenwerkten.
Goedhart: ,,We zijn in samenwerking met het waterschap Hollandse Delta bezig om financiële ondersteuning te krijgen voor de restauratie van de Haniasluis, want die staat op instorten. De sluis is eigendom van iemand uit de omgeving, dus daarmee moeten ook afspraken worden gemaakt. Gelukkig zit hij er welwillend in. Voor de schotbalkensluis ligt dat anders. De eigenaar komt uit Amsterdam en wil niet praten over herstel van de sluis.’’
Er zijn twee monumenten die verwijzen naar de inpoldering van polder De Biesbosch in 1926: een monument uit 1976 op de kruising van Oude Veerweg en Noorderelsweg (ter herdenking van 50 jaar inpoldering) en één uit 1928 op de kruising Oude Veerweg en Zuidbuitenpoldersekade.
Verhoefslagpalen
Andere punten waar de historisch geïnteresseerde fietser even stil kan staan, is het rijtje zogeheten verhoefslagpalen op de (Wieldrechtse) Zeedijk. Vóórdat waterschappen de volledige verantwoordelijkheid kregen over zeewerende dijken was het gebruikelijk dat landeigenaren een deel van de dijk zelf onderhielden en instandhielden. Met verhoefslagpalen werd aangegeven wie welk dijkvak moest onderhouden.
Ook de twee monumenten die herinneren aan de laatste grote inpoldering in Nederland vóór de Zuiderzeewerken, die van polder De Biesbosch, worden aangedaan. ,,Zeker het jongste gedenkteken is natuurlijk laaghangend restauratiefruit’’, zegt Goedhart. ,,De letters erop zijn enorm vervaagd. Dat is voor een behapbaar bedrag op te lossen.’’
Dit is wat er anno 2024 over is van de obeliskachtige oorspronkelijke vorm van een herdenkingsmonument rond de inpoldering van polder De Biesbosch. Flink korter dus dan bij de onthulling in 1928 en dat is vermoedelijk het gevolg van een aanrijding door een auto.
Verhalen van Dordrecht
Op 1 juni a.s. is een nieuw deeltje in de serie Verhalen van Dordrecht verschenen: "250 jaar Teekengenootschap Pictura" (nr. 45). Naar aanleiding van het 250-jarig bestaan van Pictura beschrijft Teun de Bruijn het wel en wee van dit illustere tekengenootschap sinds 1774: de geschiedenis, de gebouwen waarin Pictura in de loop der eeuwen was gehuisvest, en leven en werk van een aantal bekende Picturianen.
Nu in de winkel!
Ondertekening van het contract met de auteur van nr.45, Teun de Bruijn
(links voorz. Arjan de Zeeuw)
Jaarverslag van de Stichting Historisch Platform Dordrecht 2023
Organisatie
In 2023 is het in 2022 vernieuwde bestuur aangevuld met één nieuw algemeen bestuurslid, Frans de Jong. Hij zal zich vooral met Bouwhistorie bezighouden. In september 2023 hebben we afscheid genomen van onze voormalige voorzitter en de dragende kracht achter de cursus Dordtologie, Elisabeth van Heiningen. Daardoor bestaat het bestuur nu uit:
Voorzitter Arjan van der Zeeuw
Secretaris John Steegh
Penningmeester Jaap Goedhart (tevens verantwoordelijk voor Dordtologie)
Bestuurslid Dick Swier (verantwoordelijk voor ‘De Verhalen van Dordrecht’)
Bestuurslid Frans de Jong (voorzitter werkgroep Bouwhistorie)
Het bestuur is nog steeds onbezoldigd. Hetzelfde geldt voor vrijwilligers werkzaam in en rond de cursus Dordtologie en de werkgroep Bouwhistorie.
Activiteiten
In 2023 zijn opnieuw de gebruikelijke twee bijeenkomsten van het Platform en dus met de met het Platform geassocieerde organisaties belegd. Door een storm in november kon de derde geplande bijeenkomst geen doorgang vinden. Deze heeft uiteindelijk pas in januari 2024 plaatsgevonden.
De cursus Dordtologie kende opnieuw een voorjaars- en najaarscursus van elk 30 deelnemers en doorgaans dezelfde cursusgevers. Bovendien is (vooralsnog éénmalig) een verdiepende vervolgcursus gegeven aan eerdere cursusdeelnemers. De cursussen werden opnieuw gehouden in de Remonstrantse Kerk. Het bestuur overweegt een andere locatie te zoeken.
In dit jaar zijn weer twee boekjes toegevoegd aan de serie ‘Verhalen van Dordrecht’; in het voorjaar deeltje 43 met als titel ‘Slavernijverleden Dordrecht’, geschreven door Sidney Breidel en Rowan van der Stelt en in het najaar deeltje 44, ‘Jacoba van Beieren en het Beleg van Dordrecht 1418’, geschreven door Kees Voorbij. Beide deeltjes werden weer ontworpen door Per Bos.
De stichting heeft er steeds naar gestreefd alle deeltjes bestelbaar te houden en zo nodig bij te drukken als de voorraad slinkt. Dat levert wel een forse voorraad op die nu op drie plekken is opgeslagen. Het bestuur beraadt zich over hoe hier verder mee om te gaan.
De Werkgroep Bouwhistorie werkt samen met en ondersteunt de bouwhistoricus van de gemeente Dordrecht. In 2023 werden 10 panden onderzocht, en de geschiedenis van de panden en speciale vondsten gedocumenteerd. De verslagen werden gedeeld met de bewoners/eigenaren. Ook is in 2023 een eerste proeve gehouden van een cursus Bouwhistorie met externe docenten en mede mogelijk gemaakt door Fonds Cultuurparticipatie en de gemeente Dordrecht. Aan de cursus hebben 30 mensen deelgenomen.
Financien
De financiële toestand van de stichting Historisch Platform Dordrecht is gezond.