Knolhaven 38-39/Varkenmarkt 83

Op de plaats van de Knolhaven bevond zich, voor de aanleg van de Nieuwe Haven in 1410, de stadsmuur. Na afbreek van de muur ontstond in het gebied erachter, tot aan de Groenmarkt, bierbrouwerij 'In den Slotel', later bierbrouwerij 'De Sleutel'. Het complex, dat doorliep tot de Varkenmarkt, omvatte een groot aantal gebouwen, waarvan het woonhuis, de Dordtse trapgevel op Groenmarkt 105 en de mouterij op het binnenterrein nog bestaan. Ook het pand Knolhaven (nu) 38-39, dat een geheel vormt met Varkenmarkt (nu) 83, behoorde hiertoe en was in 1887 eigendom van Johannes N. Pieren, bierbrouwer. Het pand, met ernaast een verbindingsweg tussen de twee straten, werd in dat jaar geveild, verkocht en kort daarna afgebroken. Nog datzelfde jaar werd de eerste steen gelegd voor een nieuw pand door Dirkje Aarnoutse, de 10-jarige dochter van de nieuwe eigenaar Johannes Aarnoutse, vishandelaar. Twee marmeren steentjes in de gevel aan de Knolhaven herinneren nog aan dit feit.

Twee marmeren steentjes in de gevel aan de Knolhaven herinneren aan dit feit.

Het pand, pakhuis en woonhuis, bleef in de familie. De doorlopende gang is in het nieuwe pand opgenomen. In 1920 vond een verbouwing plaats, waarbij het hele pand geschikt werd gemaakt voor bewoning: een woonhuis op de begane grond en op de verdieping aan de Knolhaven, naast het woonhuis op de verdieping aan de Varkenmarkt.

De gevel aan de Knolhaven is een monumentale lijstgevel uit 1887 met een houten hoofdgestel, bestaande uit een architraaf, fries en een kroonlijst  (zie tekening) met tandlijst. Beide uiteinden zijn verkropt ("omgekornist" -de geprofileerde bewerking loopt even door, de hoek om). Tussen de verdiepingen bevindt zich een geprofileerde cordonlijst. Aan de onderzijde wordt de gevel afgesloten met een geschuurd hardstenen basement. De raamkozijnen zijn aan de bovenzijde licht getoogd en voorzien van T-ramen, passend bij de bouwtijd. De toegangsdeuren zijn rond 1970 vervangen, maar waren eigenlijk niet hoog genoeg waardoor een aanpasstuk mest worden toegevoegd.

Op de smalle binnenplaats tussen beide panden zijn de gevels glad gestuct en er zijn twee uitbouwen voor toiletten. Een deur geeft toegang tot de doorlopende gang aan de zijkant van het pand. De gang heeft een plafond waarboven zich een bergruimte bevindt. De vloer is hellend omdat de Varkenmarkt 50 cm hoger ligt dan de Knolhaven. 

De woning aan de Knolhavenzijde kent nog vele authentieke details. In de gang een hoge marmeren lambrisering met een fonteintje. Mogelijk bevinden zich onder het vinyl op de vloer nog de witmarmeren plavuizen. De woonkamers - en  suite - zijn gescheiden door schuifdeuren met aan beide zijden een kastenwand. Beide kamers zijn voorzien van een stucplafond met een dubbele perklijst, hoekornamenten en een middenornament. Ook de achterkamer aan de Varkenmarkt heeft een dergelijk plafond met vogels in het middenornament. Alle binnendeurkozijnen en paneeldeuren zijn nog in de oorspronkelijke staat.

Een steile trap met een ijzeren trapleuning en aan de andere zijde een geprofileerde trapleuning met daaronder gietijzeren balusters, leidt naar de woning op de verdieping aan de Knolhaven. Alle deuren en deurkozijnen en de schoorsteenmantels zijn nog origineel. Ook hier kamers en-suite met aan beide zijden kasten. Het plafond is voorzien van een geprofileerde lijst rondom en verfijnde hoekornamenten en een middenornament. In het gestucte plafond van de gang op de verdieping bevindt zich, via de zolder, een daglicht lantaarn. De schoorsteenmantels zijn van zwart marmer met daarboven een boezem voorzien van stucwerk. De schoorsteenmantel in de voorkamer is daarbij ruimer geornamenteerd dan die in de achterkamer, met op de hoeken  overhoekse stijlen voorzien van consoles. 

Op de zolder wordt de beschoten kap gedragen door twee gebogen 'Philbert' of schenkelspanten. De voor- en achterkamer zijn gescheiden van de overloop door houten wanden. Wat op valt is dat daarbij in de voorkamer brede delen zijn (her?)gebruikt en in de achterkamer kraaldelen.

In de woning op de verdieping aan de Varkenmarkt zijn vrijwel geen authnetieke onderdelen bewaard gebleven. De geval lijkt sterk op die aan de Knolhaven.